Şeyx Bəhai Bəhaləddin Muhəmməd bin Hüseyn Amili daha çox Şeyx Bəhai adı ilə tanınmış müsəlman aləmində dahi alimlərdəndir. Atası Hüseyn Əl-Həritidir. O, şəmsi təqvimi ilə 925-ci ilin Espənd ayının 8-i Livanın Bəəlbək şəhərində…[...]

 Dünya şöhrətli İbn Sina kimdir? Dahi insanlar həmişə bəşərin etiqadları haqqında fikirləşərək insanları doğru yola istiqamətləndirməyə çalışmışlar. Onlar həyatın qanuna uyğunluğundan, bütün varlıqlarda nizam-intizamın mövcud olmasından, habelə insanın daxili və zahiri aləminin paklığında açdıqları söhbətlərini bizə yadigar qoyub getmişlər. Onların hər kəlamı insanların qəlbinə yol tapmış və onların hərtərəfli inkişafına yardım etmişdir. Yaşadıqları dövrdə insanları doğru yola yönəltmiş, onlara imanlı, qeyrətli olmağa, hamı ilə yaxşı davranmağı və cəmiyyət üçün faydalı olmağı tövsiyyə etmişlər. İslam dünyasında nur kimi saçan alimlər insanları özlərini dərk etməyə, cəhalətdən, nadanlıqdan uzaqlaşmağa çağırmışlar. Onlar həmişə elmsiz, biliksiz, lovğa adamları islah etməyə çalışmışlar. Belə dühalar, üləmalar dünyalarını…[...]

                                                                                   Muhəmməd Nəsrəddin Tusi (Marağa rəsədxanasının banisi) Azərbaycan xalqının elmi və mədəniyyəti tarixində böyük yer tutan Marağa rəsədxanasının elmi rəhbəri və onun banisi olan Nəsrəddin Tusi həqiqətən bütün dünyanın iftixarı olan alimlərdən biridir. Nəsrəddin Tusi 17-fevral 1201-ci ildə (11 camadiyul əvvəl 597-ci il) anadan olmuşdur. Onun tam adı belədir: Muhəmməd ibni Muhəmməd ibni Həsən Tusi. O zamanlar soyad yox idi.…[...]

                                                                                                Lahıcda yaşayan seyyidlər Respublikamızda elə kəndlər, qəsəbələr, şəhərlər var ki, bir neçə minillik yaşa, bu və ya digər dərəcədə müstəqil etnoqrafik xarakterə, özünəməxsus əlamətlərə məxsusdur. Onların keçdiyi yolu öyrənmək, həyatlarında baş vermiş hadisələri, faktları xatırlamaq tarixi tədqiq baxımından çox əhəmiyyətli bir işdir. Mövzumuz Azərbaycanın şimalında yerləşən İsmayıllı rayonundakı Lahıc qəsəbəsində yaşayıb ömür…[...]

Əllamə Hilli Həsən ibn Yusif ibn Mütəhhər Hilli - (حسن بن یوسف بن مطهّر حلّی) Şiələrin fəqih və mütəkəllimlərindəndir.   Əllamə Hilli olaraq məşhurlaşan Həsən ibn Yusif üsul, fiqh, təfsir, məntiq, kəlam və rical elmlərini öyrənmiş, bu və digər sahələrdə 120 dən artıq əsər qələmə almışdır. Əsərlərindən bəziləri hövzələrdə və elm ocaqlarında araşdırma, dərslik vəsaitlərinin mənbələrindən hesab olunur. Şiə fiqhin yayılmasında önəmli rolu olan Əllamə şiənin kəlam və etiqadın əsaslarını əqli təməllərə söykənərək bəyan etmişdir. Nəsrəddin Tusinin “Təcridul-etiqad” əsərinin şərhi olan “Babu Hadi-aşər” və “Kəşful-murad” kitabları şiələrin təməl qaynaqlarından sayılır. “Nəhcul-haqq və Kəşfus-sidq”, “Xülasətul-əqvəl”, “Əl-cuhərun-Nəzid”, “Təzkiratul-Füqaha”, “Qəvaidul-əhkam” və “Muxtələfuş-şiə” kitabları…[...]

                                                                                                    Şeyx Abbas Qumi    Şeyx Abbas Qumi və ya Muhəddis Qumi kimi məşhur olan Abbas ibn Muhəmməd Rza Qumi 1294 qəməri ilində (1873 miladi) Qum şəhərində dünyaya göz açmışdır. Atası Muhəmməd Rza, camaatın öz şəri vəzifələrini öyrənmək üçün müraciət etdiyi təqvalı və mötəbər bir şəxs olmuşdur. Anası Banu Zinət xanım…[...]

                                                                                     Muhəmməd ibni İshaq İbni Nədim Həyatı: (əhli-şiə alimlərindən) məşhur tarixçılərdəndir. İbni Nədim dördüncü əsrdə yaşamış künyəsi Əbul-Fərəcdir. Atasının künyəsi Əbu Yəqub olub. Doğulduğu tarix dəqiq deyil, amma Bağdadda yaşadığı qeyd olunub. Alimin dostu olan Bərdai onun barəsində söz açarkən onu Hicri-340 da (951) gördüyünü və kitablarının əlyazmalarını ondan aldığını vurğulamışdır. Elə buna əsasən alim dostu ilə həmyaşıd olduğuna…[...]

  Şeyx Tusi                "Şeyxut-taifə", "Şeyx Tusi" kimi tanınan Əbu Cəfər Muhəmməd ibn Həsən Tusi İslam dünyasının çox parlaq ulduzlarından və dünyanın böyük dahilərindən biridir. Ömrünü dini maarifin təbliğinə həsr edən bu dahi alim hicri 385-ci ilin Ramazan ayında qədim və məhşur elm və mədəniyyət mərkəzlərindən biri olan Xorasanin Tus şəhərində dünyaya göz açmışdır. O, hicri 408-ci ildə 23 yaşında ikən İraqa mühacirət edərək Bağdadda məskunlaşır. İbn Qəzairi, Şeyx Mufid, "Ələmul-Huda" Seyyid Murtəza kimi dövrünün böyük alimlərinin elmindən bəhrələnir. 413-cü ildə cəfəri məzhəbinin rəisliyi "Ələmul-Huda" Seyyid Murtəzaya ötürülür. Şeyx Tusi onun dərslərindən istifadə edərək püxtələşir. Seyyid Murtəza ona…[...]

  Tibb alimi Muhəmməd ibn Zəkəriyyə Razi   Muhəmməd ibn Zəkəriyyə (Fəxri) Razi fiqh,kəlam, fəlsəfə,təfsir, riyaziyyat, kimya, astronomiya və tibb sahəsində Cabir ibn Həyyandan sonra müsəlmanların 2-ci böyük alimikimi tanınmışdır. O, hicri-qəməri544-cü ildə (865-925)Rey şəhərində dünyaya göz açmış və 606-cı ildə Heratda vəfat etmişdir (başqa rəvayətə görə 854-932). Məşhur ləqəbi Fəxruddindir. İmam Razi və ya Fəxri Razi ləqəbi ilə də şöhrət tapmışdır. O, əsasən əqli və nəqli elmlərə, tarix, kəlam, fiqh, üsul və s. əxlaqi elmlərə öz əsrində kamil surətdə yiyələnmişdir.Yaşadığı müddət ərzində öz elmi çalışmalarını, nəzərlərini toplayıb çeşidli kitablar yazmış və onları şagirdlərinə təlim etmişdir. Atası Ziyaləddin Ömər ibn…[...]

  Əbu Reyhan Biruni   İslam dininin məktəbi nəfis inci xəzinələrdən olan və ardıcıllarının vasitəsi ilə qorunub saxlanılan mədəni-maarif mirası, elmin müxtəlif yönlərində olan hərtərəfli bir məktəbdir. Bu məktəb qeyd olunan zülal çeşməsindən mümkün qədər su içməyə qabiliyyəti olan istedadlı insanları tərbiyə etmiş, İslam ümmətinə bu məktəbin yolunu gedən böyük alimlər və dahi şəxsiyyətlər təqdim etmişdir. Həmçinin, cəmiyyəti təbiət elmlərinin sirlərindən agah etmək üçün bu məktəb alimlərinin, yaxud bu şərəfli məktəbin ardıcılı olmaq və Allahın nemət verdiyi şəxslərin yazdığı müasir zəngin elm və mərifət xəzinəsini onlara təqdim etmək üçün böyük bir mərhələni qarşıya qoymuşlar. Bundan əlavə, qədim müsəlman alimlərinin də…[...]

    “Kimyanın atası” – Cabir ibn Həyyan   Tarix boyu dünyada tanınmış müsəlman alimləri heç vaxt diqqətdən kənar qalmamışdır. Bu alimlərin hər biri öz dövründə müxtəlif elm sahələrindəelmi təcrübələrini fərqli üslublarla bəyan etmiş və müxtəlif səviyyələrə uyğun kitablar yazmışlar. Belə alimlərdən biri də “Kimyanın atası“ ləqəbi ilə məşhur olan Cabir ibn Həyyandır. O, Avropada Geber adıilə tanınıb. Abdullah (və ya Əbu Musa) Cabir ikinci 100 illiyinböyük kimya alimi kimi tanınmış və əsərlərinin geniş bir hissəsini kimya elminə həsr etmişdir. Fəlsəfə, tibb, riyaziyyat, astranomiya, musiqi, coğrafiya, fizika, əqidə və s. elmlər sahəsində də dəyərli əsərlər yazmışdır. Onun təvəllüdü və ölümü…[...]

  Şeyx Mufid Görkəmli fəqih və kəlam alimi, «Şeyx Mufid» və «İbni müəllim» kimi tanınan Muhəmməd ibn Muhəmməd ibn Noman İslam aləminin parlaq şəxsiyyətlərindən hesab olunur. O, 338-ci hicri qəməri ilində Bağdadın ətrafında anadan olmuş, ibtidai təhsilini ailəsində və doğulduğu yerdə almışdır. O, yaxşılığı və paklığı ilə tanınmış iraqlı bir ailədəndir. Bu ailədə Peyğəmbərin (s) Əhli-beytinə (ə) məhəbbət atmosferi hakim idi. Sonralar kəlam, fiqh və üsul elmində öndə gedən ustad olan bu şəxs Bağdada səfər edərək alimlərin yanında elm öyrənməyə başladı. Əhli-sünnə alimlərindən olan İmad əl-Hənbəli deyir: «O, İmamiyyənin böyüklərindən olub fiqh, kəlam elmi və münazirədə öndərdir. Bütün əqidələrin ardıcılları…[...]

  Şeyx Səduq   İslam dünyasının görkəmli alimlərindən biri Şeyx Səduq kimi məşhur olan Muhəmməd ibn Əli ibn Babeveyh Qumi 305-ci hicri qəməri ilində Qum şəhərində, elm və təqva ailəsində dünyaya gəlmişdir. Şeyx Tusi onun dünyaya gəlməsi hadisəsini belə nəql edir: «Öz əmisi qızı ilə evlənən Əli ibn Babeveyh övlad sahibi ola bilmirdi. O məktub yazaraq Hüseyn ibn Ruhdan (İmam Zamanın (ə.c) naibi) xahiş edir ki, Həzrət İmam Zamandan (ə.c) Allahın ona saleh və fəqih bir övlad əta etməsi üçün dua etməsini istəsin. Bir müddət keçdikdən sonra o Həzrətdən (ə.c) belə bir cavab gəlir: «Sənin bu həyat yoldaşından övladın olmayacaq.…[...]

Şiə aləminin mərcəyi təqlidi Həzrət Ayətullahul-uzma Hacı Seyyid Həkimi   İmam Zamanın (ə.c) böyük qeybət dövründən sonra eləcə də bəşər övladının öz mənəvi təkamül yolunu necə qət etməklə sərgərdan qaldığı bir dövrdə məsum imamlar (ə) insanların düz yola hidayət olunması, ilahi risalət vəzifəsinin yerinə yetirilməsindən ibarət olan ilahi əmanətin lazımınca qorunması işini din alimlərinin, elm, mərifət və iman varisləri olan müctehidlərin öhdəsinə qoymuşdur. Çünki onlar Adəmdən (ə) tutmuş, xatəmul-ənbiya həzrət Muhəmməd ibn Abdullaha (s) qədər olan olan ilahi risalətin varisləridir. Belə ki, onlar ağır ilahi əmanət yükünü həmişə öz çiyinlərində saxlamış, məsum imamların (ə) sözlərindən və əməllərindən bəhrələnərək bəşəriyyətin işıqlı…[...]

Ustad Əhməd Nəraqi   Molla Əhməd Nəraqi 1185-ci hicri qəməri ilində Kaşan şəhərinin yaxınlığında yerləşən Nəraq məntəqəsində dünyaya göz açmışdır. O, din alimlərinin böyüklərindən olub fiqh, üsul, hədis, rical, nücüum, riyaziyyat, ilahiyyat elmləi, ədəbiyyat və şeirdə dərin biliyə və məharətə sahib idi. Molla Əhməd Nəraqi zahid və təqvalı bir şəxs kimi şöhrət qazanmış və gözəl əxlaqı dillər əzbəri olmuşdur. Onun üçün fəzilət olaraq sadəcə bunu qeyd etmək kifayətdir ki, xatəmul-fuqəha Şeyx Murtəza Ənsarinin ustadı olmuşdur. Onun müxtəlif sahələrdəki dəyərli əsərləri hərtərəfli elminin göstəricisi olub həm öz zamanında, həm də sonrakı dövrlərdə alimlərn diqqət mərkəzində olmuşdur. Belə ki, “Urvə” əsərinin müəllifi…[...]

Ayətullah Cavad Amoli   Ayətullah Şeyx Əbdullah Cavad Amoli 1312 hicri-şəmsi ilində Amol məntəqəsində ruhani bir ailədə dünyaya göz açmışdır. Atası höccətul-İslam vəl-muslimin Mirzə Əbul-Həsən Cavad Amoli öz zamanında Amolun məşhur ruhani və alimlərindən biri olmuşdur. Ayətullah Cavad Amolinin həyatı şirin və maraqlı hadisələrlə zəngindir. Bu maraqlı hadisələrdən biri də onun dünyaya gəlişi ilə əlaqədardır. Yaxşı olar ki, bu hadisəni ustadın öz dilindən eşidək: “Bizim ailəmizə nəzir etmişdilər ki, əgər sağlam dünyaya gəlib sağ qalsam imam Rzanın (ə) ziyarətinə müşərrəf olum. Belə ki, atamın övladlarının çoxu dünyaya gəldikdən sonra ölürdülər. qohumlaımızdan biri yuxuda böyük şəxsiyyətlərdən birinin atamın əlinə əsa verdiyini…[...]

Ayətullah Seyyid Əli Şüştəri   Ayətullah Seyyid Əli Şüştəri sonuncu əsrdə ariflər səmasının ən nurlu ulduzlarından idi.  Şeyx Ənsarinin vəsisi və onun cənazə namazını qılmaq şərəfinə nail olmuş bu əvəzsiz şəxs İslam aləmində misilsiz xidmətləri ilə yaddaşlara həkk olmuşdur. O, Şeyx Ənsarinin vəfatından sonra onun minbərinə çıxıb tədrisə başladı. Seyyid Əli Süştəri Muhəddis Cəzairinin nəslindəndir. “Əl-məsur vəl-əsər” kitabının müəllifi yazır: “Seyyid Əli Şüştəri abidlik və nəfsi mübarizədə məşhur idi. Məzhəb başçılarından ali məqamına görə hər yerdə tanınan, öz tayfasının şeyxi idi. Murtəza Ənsari elm və əməlinə görə onu bütün yaxınlarından üstün bilirdi”. “Darus-salam” kitabında onun barəsində belə yazılıb: "Mərhum hacı…[...]

  Muhəmməd Yəqub əl-Kuleyni   Muhəmməd Yəqub əl-Kuleyni – ləqəbi siqatul-islam, künyəsi isə Əbu Cəfərdir. O, hədis sahəsində ən etibarlı və ən dəqiq şəxslərdəndir. İbn Əsir Peyğəmbərdən (s) nəql olunan “Allah hər əsrin əvvəlində bir şəxsi seçir ki, onun dinini diriltsin” hədisinə əsasən belə hesab edir ki, dini dirçəldənlər birinci yüzilliyin əvvəlində Muhəmməd Baqir (ə), ikinci yüzilliyin əvvəlində Əli ibn Musa Rza (ə), üçüncü əsrin əvvəlində isə Kuleyni olmuşdur. Yazdığı “əl-Kafi” kitabı “Kutubu ərbəə”dən biri olub iyirmi il ərzində yazılmışdır. Mərhum Kuleyni mübarək ömrünün nə az, nə çox düz iyirmi ilini bu kitabı yazmağa sərf etmişdir. Nəhayət, məsumlarımızdan nəql olunan…[...]

Müfəssirlər   وَالرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ يَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ كُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنَا “Elmdə qüvvətli olanlar deyərlər: “Biz ona iman gətirdik, (onun) hamısı bizim Rəbbimiz tərəfindəndir” (“Ali-İmran” surəsi, ayə 7).   Fəzl ibn Həsən Təbərsi Böyük tədqiqatçı alim, müfəssir, müctəhid və V-VI əsr İslam mədəniyyətinin ən parlaq simalarından biri də Fəzl ibn Həsən Təbərsidir. Ehtimal olunur ki, 428 və ya 429-cu hicri ilində dünyaya gəlmiş və 548-ci ildə vəfat etmişdir. Gənclik illərini Məşhəd şəhərində elm öyrənməyə sərf edən alim ərəb ədəbiyyatından tutmuş hədis, fiqh, üsul, təfsir və digər o dövrdə mövcud olan elm sahələrinə dərindən yiyələnir. 523-cü ildə Səbzivar şəhərinə gedir…[...]

Sadrul-Mutəəllihin Molla Sədra   إِنَّمَا يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ “Allahdan öz bəndələri içərisində ancaq alimlər qorxar” (“Fatir” surəsi, ayə 28).   İslam mədəniyyətinin yetişdirdiyi parlaq simalardan və İslam fəlsəfəsinin zirvələrindən biri hesab olunan “sadrul-mutəəllihin” – “həkimlərin (filosofların) rəisi” Sadruddin və Molla Sədra kimi məşhur olan Muhəmməd ibn İbrahim ibn Yəhya Qəvami Şirazi çox nüfuzlu və tanınmış bir ailədə təxminən hicri 979-980 və miladi 1571-1572-ci ildə Şirazda dünyaya gəlmişdir. Uzun müddət Allaha bir övlad verməsi üçün dua edən varlı bir ailənin tək övladı olan Molla Sədra böyük bir diqqətlə yetişdirildi. Səfəvilərdən əvvəl yüz illər boyunca İslam fəlsəfəsinin və digər mənəvi…[...]