Quran məxluqdur?   Quranın məxluq olması ilk dəfə Əbbasi süləlasinin (750-1258) xəlifələrindən olan və İmam Rzanın (ə) (763-818) qatili Məmunun (786-833) ölümündən 4 ay öncə (xəlifəliyi: 813-833) bu şübhə ortaya atıldı. Bildiyimiz kimi Məmun bir çox elmlərdə savadlı idi. O, elmə çox üstünlük verərdi. Hətta xarici elmi kitablarıda tərcümə etdirirdi. Sual: Allahın kəlmələri (danışması) və Quran, sonradan yaranandı (hadis) ya əvvəldən (qədim) var idi? Cavab: Allahın kəlamı “sonradan yaranandır”. (hadis) Qədim deyil. İzah: Bu mövzu əsasən “kəlam” (sxolastika) elminə aiddir. Kəlam elminində bu adla adlanmasının səbəbi budur. Çünki müsəlmanlar “Allahın necə danışması” barədə müzakirələr edirdilər. Aralarında fikir ayrılığı yaranırdı.…[...]

  Quranın qiraət növləri Qurani-Kərimin qiraət məsələsi İslam Peyğəmbərinin (s) dövründən etibarən böyük əhəmiyyət daşımış və Abdullah ibn Məsud, Übəyy ibn Kəb, Əbu-Dərda, Zeyd ibn Sabit və Abdullah ibn Abbas kimi səhabələr bu müqəddəs işlə məşğul olmuşlar. Müsəlmanlar tarix boyu Qurani-Kərimin qiraəti məsələsinə geniş əhəmiyyət vermiş və bu işdə mahir olanlar "Qari" adı ilə tanınmışdır.  "Qiraət" ifadəsi ərəb dilində "oxumaq", Quran elmləri baxımından isə hər bir qarinin müəyyən xüsusiyyətlərlə Quran oxuması qaydasından ibarətdir. Hər bir qarinin öz şəxsi ictihadı və müəyyən şərtlər əsasında Quran ayələrini ilahi vəhyi hekayət edən tərzdə oxuması "qiraət" adlanır. Qurani-Kərim qiraətinin əsil hədəfi onun ayələrinin İslam…[...]

Quran hifz etməyin qaydaları   إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ إِذَا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَإِذَي   {dd_yt_video}videoid:LD8QR43qU7Y&feature=youtu.be «Möminlər yalnız о kəslərdir ki, Аллах зикр olunduqda qəlbləri titrəyər, Onun ayələri onlara oxunan заман иманларыны арырар və Daim öz Rəbblərinə təvəkəif.» Allahın kəlamı peyğəmbərin (s) əbədi möcüzəsi olan Quran-Kərim yer üzünə nazil olduğu vaxtdan bu günədək. Bəlkə də dünyada ən çox oxunan və ən çox əzbərlənən bir kitabdır. Quranı oxumaq və onu hifz etməyin əhəmiyyəti barədə çox sözlər deyilmiş, kitablar yazılmışdır. İslam Peyğəmbəri (s) против имамардана (ə) Коран Оксуянлара - хафизлырин дрюкчулри, онлар верлычака саваб против мукафатлара хаккинда бизə шатана дəйəрел хадисла даhaсə edəha Кораны…[...]

Quranın adı və sifətləri  Quran elmlərinə aid olan mövzulardan biri də Qurani-Kərimin adları və ya sifətləri mövzusundan ibarətdir. Bu sahənin mütəxəssis alimləri uyğun mövzuda müxtəlif və fərqli sayda adlar və sifətlər sadalamışlar. Alimlər arasında daha çox müqəddəs Quran üçün aşağıda təqdim edilən 4 ad sadalanmişdır: 1) "Quran"- (oxunulan, toplanmış və s.); Bu müqəddəs kitabın ən məşhur adı "Quran"dır. Bu ad Quranın özündə də başqa adlardan daha çox istifadə edilmiş və buna görə müsəlmanlar və qeyri-müsəlmanlar arasında bu adla tanınmış və öz yerini tutmuşdur. Quran sözü Quranda təqribən 66 dəfə keçmişdir ki, iki yerdən başqa qalan yerlərdə Qurani-Kərimin öz adı olaraq…[...]

Qurani-Kərimin təfsir metodları   Məlum olduğu kimi müsəlmanlar İslam Peyğəmbərinin (s) zamanında qurani-Kərim ilə bağlı suallarını O həzrətdən (s) soruşur və bu kimi çətinliklərini həll edirdilər. Bu vəziyyət İslam Peyğəmbərindən (s) sonra müəyyən müddətədək davam etmiş və müsəlmanlar öz suallarını  İmam Əli (ə),  Abdullah ibn Abbas,  Abdullah ibn Məsud və  Übəyy ibn Kəb kimi səlahiyyətli səhabələrdən soruşub öyrənmişlər. Lakin zaman keçdikcə müsəlmanlar arasında elmi və etiqadi bəhslər genişlənirdi. Bunun əsas səbəblərindən biri müsəlmanların yeni ölkələr və ərazilər fəth etməsi idi. Belə ki, Abbasi sülaləsinin xilafəti dövründə (hicri-qəməri tarixilə I əsrin sonu və II əsrin əvvəllərində) əqli və fəlsəfi mövzuları ehtiva…[...]

Qurani-Kərim müfəssirinin şərtləri   Qurani-Kərim və ya onun müəyyən ayələri haqqında təfsir yazan hər bir şəxsin müəyyən şərtlərə və elmlərə mükəmməl şəkildə yiyələnməsi zəruri və vacibdir. Əks təqdirdə, onun yazdığı təfsir nəinki faydasız olacaq, hətta insanları azğınlığa çəkəcəkdir. Digər tərəfdən, belə bir təfsir Qurani-Kərimin sahibi Allah-taala üçün böhtan və yalan qoşmaq kimi sayılacaqdır.   Burada hər bir Quran müfəssiri üçün vacib olan elmlər və xüsusiyyətləri sadalayırıq:   1.   Ərəb dilinin lüğət elmi;   2.   Ərəb dilinin qrammatikasının əsasını təşkil edən “Sərf” “Nəhv” elmləri;   3.   İslam Peyğəmbərinin (s) tarixi və o zamanda baş vermiş hadisələrlə tanışıq ;   4. …[...]

Təfsir   Quran elmlərinin mühüm mövzularından biri də müqəddəs Quranın “təfsir”indən ibarətdir. Allah-Təala bu müqəddəs kitabda buyurur:   بِالْبَيِّنَاتِ وَالزُّبُرِ وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ “Sənə dəQuranı nazil etdik ki, insanlara onlara göndəriləni (hökmləri, halal-haramı) izah edəsən və bəlkə, onlar da düşünüb dərk edələr!”   (“Nəhl” surəsi, ayə-44)   Qeyd olunmuş ayədən bir çox nəticələr əldə etmək olar. O cümlədən; 1. Qurani-kərimin bütün ayələri hamı üçün tam aydın mənaya malik deyil. Bu da həmin müqəddəs kitabda əsasən külliyatdan söz açılmadığı və xırdalıqlara girməməsindən irəli gəlir. 2. İslam Peyğəmbəri (s) ilk növbədə bu xırdalıqları açıqlamaq və ümumiyyətlə, Quran ayələrini…[...]

Quran tilavətinin xüsusi saatı varmı?   Quran tilavət etmək çox tövsiyə olunmuş ibadətlərdən biridir. Bu müstəhəb işin məxsusi vaxtları da olur ki, o zaman insan daha çox savab qazana bilir. "Yasin"i hər zaman oxumaq savab olmasına baxmayaraq, əgər bu mübarək surə qəbristanlıqda oxunsa, qəbr əhlinin əzabı azalar və qari oradakı ölülərin sayı qədər mükafatla mükafatlandırılar. Quran nə zaman oxunsa savabı çox olar? Qurani-Kərim hər nə zaman oxunsa savabdır, amma hədislərə görə sübh və axşam oxunması daha çox tövsiyyə olunur. (Vəsailuş-şiə c.4, səh. 849-850) Ayların ortasında, mübarək Ramazan ayı - “Quranın baharı” kimi tanındığına görə bu ayda çoxlu Quran qiraət etmək müstəhəbdir. Quran…[...]

Quranın ahəngi Quranın ahəngini və uyğunluğunu düşünək. Bu uyğunluq və ahəng Qurani-Kərimin harasından olursa-olsun baxsaq tam bir nizam təşkil edir. Uca Allah “Hud” surəsinin 1-ci ayəsində belə buyurmuşdur: الر كِتَابٌ أُحْكِمَتْ آيَاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَكِيمٍ خَبِيرٍ “Əlif, Lam, Ra! Bu, ayələri hikmət sahibi, (hər şeydən) agah olan (Allah) tərəfindən təsbit olunmuş, sonra da müfəssəl izah edilmiş bir Kitabdır”.   إِنَّمَا يُؤْمِنُ بِآيَاتِنَا الَّذِينَ إِذَا ذُكِّرُوا بِهَا خَرُّوا سُجَّدًا وَسَبَّحُوا بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَهُمْ لَا يَسْتَكْبِرُونَ   “Bizim ayələrimizə ancaq ayələrimizlə öyüd-nəsihət olunduqları zaman səcdəyə qapananlar və təkəbbür göstərməyərək Rəbbini həmd-səna ilə təqdis edənlər iman gətirərlər”. (“Səcdə surəsi, ayə-15) Bu…[...]

Nasix və mənsux   Quran elmləri sahəsində əsas və önəmli mövzulardan biri də “nəsx” mövzusudur. “Nəsx” mövzusunun müqəddəs Quran ayələrinin təfsirində mühüm rolu olduğundan onun haqqında lazımi qədər məlumat əldə etmək hər bir Quran və təfsir alimi üçün zəruri sayılır. İslam Peyğəmbəri (s) bu mövzuyla bağlı belə buyurmuşdur: “(Dini mövzularda) müqayisələrə (qiyas) əməl edən şəxs özü həlak olmuş və başqalarını da həlak etmişdir. Nasix, mənsux, möhkəm (aydın mənalı) və mütəşabih (oxşar mənalı) ayələri tanımadan və elmsiz halda xalq üçün fətva verən şəxs (də) həm həlak olmuş, həm də başqalarını həlak etmişdir”. ("Əl-Üsul minəl- kafi”, Şeyx Kuleyni, 1/43/9) “Nəsx” - ərəb…[...]

Quranda birinci və axırıncı ayə və surələr   Quranda nazil olan ilk ayə və surəni tanımaq və onlarla bağlı mövzuları öyrənmək əhəmiyyət kəsb edir. Bu mətləb Ulum-Quran alimlərinin diqqətindən yayınmamışdır. Habelə, təzadlı fikirlərin meydana gəlməsinin qarşısını almağı özlərinə vəzifə bilmiş və gizli qalan nöqtələrə aydınlıq gətirmişlər. Quranla bağlı hər hansı bir kiçik mətləbin geniş və aydın izahının mövcud olması da elə bu səbəbdəndir. Quranda nazil olan birinci surə və ayə barəsində mühəqqiqlərin və Quran elmi sahiblərinin nəzər birliyi “Ələq” surəsinədir. Quranda 1-ci surə Ələq-dir və əvvəlinci 5-ayəsi. Besətin başlanğıcında Peyğəmbərə (s) nazil olmuşdur. Bu hadisə imam Sadiqin (ə) rəvayətlərində də…[...]

Təfsir elmi   “Təfsir” elminin lüğətdə tərifi belədir: “Təfsir elmi Quranın mənasını nəzmlə (ayələrini bir-birinə bağlılığını) hər dövrə uyğun, ərəb-dili qaydalarından istifadə edərək bəhs edən bir elmdir”. Digər bir tərifi də belədir: “Təfsir İlahi kəlamın necəliyini və ayələrin nəyə dəlalət etdiyini aydın izah edən bir elmdir”. Ən dəqiq tərif isə budur: “Təfsirin əsl mənası kəşf və izhar (aşkar) etməkdir, yəni, ayələrdəki mənaları aydın və hissə-hissə, mərhələlərlə açıqlamaqdan ibarətdir”.   “Təfsir”- kəlməsi Quranda bir dəfə gəlmişdir:   وَلَا يَأْتُونَكَ بِمَثَلٍ إِلَّا جِئْنَاكَ بِالْحَقِّ وَأَحْسَنَ تَفْسِيرًا  “Onlar sənin (peyğəmbərliyinə tənə vurmaq) üçün (sehrbaz, şair, əfsanə söyləyən və bu kimi) hər nə məsəl…[...]

Səbəbi-nüzul və şəni-nüzul   Quran elmlərində sözü gedən əsas mövzulardan biri də “Səbəbi nüzul” və “Şəni nüzul” bəhsidir. Qurani-Kərim elmlərinin bu mövzusunda müqəddəs Quranın əsasən, surə və ayələrinin nazil olma səbəbləri və onların aid olduqları hadisələrdən danışılır. Quran alimləri “Səbəbi-nüzul” ilə “Şəni-nüzul” sözlərini bir mənada qəbul edərək onları hər hansı bir Quran surəsi və ya ayəsinin nazil olma səbəbi kimi mənalandırsalar da bəzi tədqiqatçı alimlər onların bir-biri ilə fərqli olduğunu açıqlamışlar. Necə ki, Əllamə Mərifət bu barədə belə yazır: “Şəni-nüzul” hər hansı bir şəxs, hadisə və ya vacib şəriət hökmü barədə nazil olan (surə və ya) ayələrə deyilir. “Səbəbi-nüzul” isə…[...]

Dəfi və tədrici nüzul Dəfi nüzul Quranın Ramazan ayında nüzulu ilə besət arasında heç bir bağlılığı olmadığı aydınlaşandan sonra belə bir sual zehində oyanır. Qurani-Kərimin bəhs etdiyi nüzul hansı nüzul idi? Əhli-şiə və əhli-sünnənin bir çox rəvayətlərinə əsasən Quran müxtəlif cür nazil olmuşdur. Cəlaləddin Süyuti deyir: Quranın lövhi-məhfuza nazil olması barədə üç fikir var: Birinci nəzər hamısından doğru və məşhurdur. Quran Qədr gecəsində bütöv şəkildə dünya asimanına və sonra isə 20, ya 23 və ya 25 il müddətində tədriclə nazil olmuşdur. Səid ibn Cəbir İbn Abbasdan nəql edib: Quran bütövlökdə Qədr gecəsi dünya asimanına, ulduzların yerinə nazil olmuşdur. Sonra isə…[...]

Ayə və surə Quranda Ayənin lüğətdə mənası Quranda «aydın nişanə» deməkdir. İbn Farsi deyir: «Ayə – əlamətdir». Həmçinin, Rağib İsfahani deyir: «Ayə – aşkar edən bir əlamətdir». Ayə lüğətdə müxtəlif mənalarda işlənmişdir:       1. Nişanə və əlamət              قَالَ رَبِّ اجْعَلْ لِي آيَةً قَالَ آيَتُكَ أَلا تُكَلِّمَ النَّاسَ ثَلاثَ لَيَالٍ سَوِيًّا «(Zəkəriyya) dedi «Ey Rəbbim! Mənim üçün (ürəyim arxayın olsun deyə, bu barədə) bir əlamət müəyyən et!» (Allah) buyurdu: «Əlamətin budur ki, sən sağlam ikən üç gün-üç gecə adamlarla danışa bilməyəcəksən!»  («Məryəm» surəsi, ayə 10) Möcüzə   قَدْ جَاءَتْكُمْ بَيِّنَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ هَذِهِ نَاقَةُ اللَّهِ لَكُمْ آيَةً   …[...]

          Vəhy və onun növləri       Vəhy lüğətdə - xəbər, işarə, bildiriş, bir məlumatı çatdırmaq, məxfi söhbət, ilham və yazıdır. Bundan başqa “vəhy”  sürətlə çatdırılan xəbərə də aiddir (işarə, rəmz və yaxud səslə). Vəhy terminologiyada - ilahi peyğəmbərlərlə qeyb aləmi arasında yaranan mənəvi rabitədir və bu rabitə adi insanlara şamil deyil, yalnız seçilmiş insanlara aiddir.  Vəhy insanların dərkinə sığmayan bir xəbərdir.               Vəhy Quranda Qurani Kərimdə vəhy kəlməsi bu  mənalarda işlənmişdir: ilham, mələklər, şəyatin, insan, heyvan və yer. Vəhyin daha çox işlənən növü birbaşa olan vəhydir və bu növ peyğəmbərlərlə bağlıdır. Vəhy və onun xüsusunda olanlar peyğəmbərlərə…[...]

Quranın nuzulu və Besət Quranın nazil olması və Besət (vəhyin başlanğıcı) Quran neçə mərhələdə nazil olub?  Bəziləri 2-mərhələdə və bəziləri isə 3-mərhələdə deyiblər. Quran "lövhi-məhfuz"a nazil olub. ("Lövhi-məhfuz" səmada olan elə bir yerdir ki, onu dərk etmək bizim ağlımıza sığmır.)       بَلْ هُوَ قُرْآنٌ مَجِيدٌ فِي لَوْحٍ مَحْفُوظٍ Xeyr, o (şe’r deyil) şanlı-şərəfli Qur’andır! O, lövhi-məhfuzdadır! (Qur’an Allah dərgahında qorunur. Ona şeytan əli dəyə bilməz, o heç zaman təhrif olunmaz!) (Buruc surəsi, ayə 21-22) "Lövhi-məhfuz"dan isə "beytul-məmur"a nazil olub.  Bəziləri qeyd edir ki, "beytul-məmur" peyğəmbərin qəlbidir. O 23-il ərzində tədricən nazil olub.                 …[...]

                 Nübuvi (peyğəmbərlərə gələn vəhy) vəhyin növləri   وَمَا كَانَ لِبَشَرٍ أَنْ يُكَلِّمَهُ اللَّهُ إِلَّا وَحْيًا أَوْ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ أَوْ يُرْسِلَ رَسُولًا فَيُوحِيَ بِإِذْنِهِ مَا يَشَاءُ إِنَّهُ عَلِيٌّ حَكِيمٌ         “(Heç bir bəşər övladına Allahla danışmaq müəssər olmaz, çünki bəşər övladı olan peyğəmbərlər maddi aləmdə, zaman və məkan daxilində olduqları halda, Allah qeyri-maddidir, zaman və məkan xaricindədir. Allahla onlar arasında minlərlə zülmət və nur pərdəsi vardır. Buna görə də Allahın peyğəmbərlərlə bir yerdə qarşı-qarşıya durub danışması qeyri-mümkündür). Allah bəşər övladı ilə (Musanın anası ilə olduğu kimi) ancaq vəhylə (ilham və röya ilə), yaxud…[...]

  Quranın toplanma mərhələləri   Qurani Kərim rəsmi şəkildə üç mərhələdə toplanmışdır:   1- Hifz mərhələsi, Peyğəmbərin (s) zamanında (hafizlər, Quranın əzbərlənməsi) 2- Kitabət mərhələsi, birinci xəlifə Əbubəkrin zamanında (müshəflərin yazılması və cəmi) 3- Qiraət mərhələsi, 3-cü xəlifənin zamanında (qiraətlərin toplanması və qarilər)   1- Hifz mərhələsi Peyğəmbərin (s) zamanında həzrətin səhabələri Quran əzbərləməyə daha çox diqqət edirdilər. Peyğəmbərə (s) nazil olan hər bir ayəni əvvəlcə həzrət onlar üçün oxuyurdu və sonra isə eşidənlər həmin ayəni əzbərləyirdilər. Tarixdə qeyd olunur ki, həmin zamanda Misirdən fərqli olaraq Ərəbistanda yazı vəsaitləri hələ tanınmamışdır. Həmçinin ərəblər güclü yaddaşa malik idilər . onlar üçün hər-hansı uzun şeri…[...]

Vəhy-katibləri Vəhy katiblərinin sayı barədə müxtəlif nəzərlər var. Hafiz ibn Əsakir (vəfatı h.q. 571-ci il) “Dəməşqin-tarixi” adlı kitabında 23 nəfərin adını qeyd etmişdir. Əbu Şamə 25 nəfərin adını qeyd etmiş. Şibr Əmlisi (vəfatı h.q. 1087-ci il) 40 nəfərin adı deyib. Hafiz Əraqi (vəfatı h.q. 806-cı il) 42 nəfəri deyib. Burhan Hələbi “Şəfa” kitabında bir haşiyədə 43 nəfərin adını vurğulamışdır.  Müctəhid Zəncani də onun fikrini təsdiqləmişdir. Qərb şərqşünaslarından olan fransız alimi Bleyşr deyir: “İlahi kəlamı yazanların sayı 40 nəfər idi”. Yuxarıda qeyd olunan tarixi mənbələrə əsasən katiblərin adını nəzərinizə çatdırırıq. Katiblər əsasən iki hissədən ibarət (Məkkə və Mədinə katibləri) olmuşdur: Məkkə…[...]